Tôi xin kể cho các bạn nghe câu chuyện về Tướng quân Nguyễn Văn Thức- người lập lên đất Bàng La ở thành phố Hải Phòng; và cũng là ông tổ của dòng họ Nguyễn Văn ở Bàng La, Đồ Sơn hiện nay.
Đức tổ họ Nguyễn Văn là ngài Nguyễn Văn Thức, có danh vị chính là tướng quân Nguyễn Quang Thực, hiệu danh Pháp Toàn, sinh năm Đinh Sửu 1757 tại ấp Yên Thái, trại Tây Sơn, Trấn Quy Nhơn. Tướng quân Nguyễn Quang Thực thời trẻ tư chất rất thông minh, ham học lại được một danh sỹ giỏi dạy dỗ. Năm Quý Tỵ 1773, Tây Sơn khởi nghĩa, tướng quân Nguyễn Quang Thực đã về tụ nghĩa dưới cờ và trở thành một vị tướng tài ba, tâm phúc trong đạo quân của Nguyễn Huệ. Hơn hai mươi năm theo vua Quang Trung, ông đã có công đóng góp đáng kể đối với vương triều Tây Sơn.
Sau chiến thắng mùa xuân năm Kỷ Dậu 1789, theo phương lược ngoại giao với nhà Thanh. Vào lễ mừng thọ 80 tuổi của vua Kiền Long nhà Thanh, tướng quân Nguyễn Quang Thực được Ngô Thì Nhậm kén chọn giả làm vua Quang Trung sang chầu. Khi quốc vương An Nam giả tới Yên Kinh, vua Thanh rất vui mừng bởi việc quốc vương An Nam tuân chỉ thượng quốc sang tận triều đình chầu thể hiện rõ là thần tử tốt. Như vậy, tướng Nguyễn Quang Thực đã rất thành công trong kỳ đi sứ nguy hiểm đó, lập công lớn cho triều đình Tây Sơn.
Năm Nhâm Tý 1792, vua Quang Trung bạo bệnh qua đời. Tướng Nguyễn Quang Thực rời bỏ quyền bính, xa lánh vòng danh lợi, lui về mai danh ẩn tích. Với con thuyền nhỏ, ngài đã qua thác ghềnh, xuôi về dòng sông Văn Úc tới vùng đất Đại Bàng. Tại đây ngài cùng với cư dân bản địa khai khẩn đất hoang, lập nên những trang ấp trù phú.
Nguyễn Quang Thực thay tên đổi họ thành Nguyễn Văn Thức. Trải qua thời gian trên 200 năm, dòng họ Nguyễn Văn đến nay đã có trên 10 đời. Hiện các con cháu của họ chiếm đa số thuộc địa bàn phường Bàng La, số họ lên tới 185 hộ, 660 khẩu. Đến nay nhiều người trong dòng họ đỗ đạt và có học vị cao như tiến sỹ, thạc sỹ, bác sỹ, cử nhân. Nhà thờ từ đường họ Nguyễn Văn thờ phụng bậc thủy tổ và các bậc tiên tổ của dòng họ. Ngày 20 tháng 9 âm lịch hàng năm, con cháu dòng họ Nguyễn Văn từ khắp nơi lại nô nức kéo về Bàng La, Đồ Sơn để làm lễ cúng tổ, tạo nên một nét văn hóa truyền thống ở vùng đất này.
Nguyễn Hùng
