Ngày 10/3/2023, tôi trả lời phỏng vấn Đài PTTH Hải Phòng ở chuyên mục “Chuyện phố chiều” về chủ đề “Ký ức khu nhà tập thể xưa”. Nội dung như sau: Trong ký ức, nhà tập thể hiện lên như thế nào. Nguồn gốc từ đâu lại có những kiến trúc nhà tập thể ở thế kỷ 20, nhà tập thể ngày nay thì sao. Những gì còn sót lại, những gì đã mất đi trong ngôi nhà tập thể còn tồn tại cho tới ngày nay. Những vấn đề cuộc sống nào thường phát sinh tại những khu nhà tập thể ấy. Vài năm trở về trước, có một chuyên gia kinh tế của Ngân hàng Thế giới đã cùng với các cộng sự người Việt ấp ủ một dự án phát triển đô thị bền vững, trong đó có kế hoạch bảo tồn và nâng cấp một vài khu tập thể, góp phần giúp Hà Nội có được một “mô hình phát triển đô thị có uy tín”. Theo đó, dự án của ông nghiên cứu tiến hành trên một khối nhà với những đặc điểm thích hợp như đan xen giữa các tòa nhà hiện đại với biệt thự Pháp cổ bị bỏ quên, khu tập thể, chung cư cũ tưởng không còn giá trị, những con ngõ nhỏ, đánh giá gì về ý tưởng đó. Thực tế, một thời gian sống tại Hà Nội, và đến Sài Gòn thì nhận ra một điều rằng: Nhà tập thể bây giờ vẫn có giá trị về mặt kinh tế nếu khai thác đúng nghĩa như du lịch, kinh doanh. Điều này đã khoác một tấm áo mới cho những khu nhà tập thể vốn bị coi là già nua, là cũ kỹ, đánh giá gì về sự chuyển đổi này. Vậy là trong bối cảnh này, chúng ta lại đặt ra vấn đề đó chính là cải tạo chung cư cũ theo hướng bảo tồn, có mặt lợi mặt hạn chế gì. Việc cải tạo nhà tập thể thành những căn hộ mang dáng dấp hiện đại, chỉ là giải pháp tình thế, nhất là trong bối cảnh hầu hết nhà tập thể đều đã cũ kỹ, xuống cấp. Có lẽ trong tương lai không xa nữa, hình ảnh những ngôi nhà tập thể sẽ chỉ còn trong ký ức. Nhưng thực tế, không ít ý kiến cho rằng, bây giờ, các đô thị mọc lên nhiều chung cư cao tới vài chục tầng với thiết kế hiện đại, căn hộ khép kín, thuận tiện cho người dùng. Có thang máy, thiết bị nội thất thông minh, có hầm để xe và cửa xả rác tự động, nhưng dường như nhà nào biết nhà nấy, “khép kín” luôn việc giao lưu, giúp đỡ nhau, nghĩ sao về điều này. Ngày nay nhiều khu đô thị mới, tòa nhà cao tầng được mọc lên, thậm chí lập nên những kỷ lục đã giúp đô thị Việt hiện đại hơn, văn minh hơn. Nếu để lưu giữ nét gì đó của nhà tập thể, sẽ lựa chọn điều gì.
MT
