Phan Bội Châu sinh ngày 26/12/1867, tại Nam Ðàn, Nghệ An. Thuở nhỏ, ông theo học chữ nho, ông đậu giải Nguyên kỳ thi hương năm 1900. Ông là người đã gây dựng phong trào cách mạng theo xu hướng dân chủ tư sản ở đầu thế kỉ 20. Năm 1904, Phan Bội Châu và 20 đồng chí lập ra tổ chức yêu nước “Duy Tân hội”. Năm 1905, Phan Bội Châu sang Nhật tổ chức phong trào Ðông Du. Tháng 3/1909 tổ chức Ðông Du bị giải tán, ông bị trục xuất khỏi Nhật, phải sang Trung Quốc. Ông thành lập “Việt Nam quang phục hội”. Ngày 24/12/1913, ông bị bắt giam, đến năm 1917 được ra tù. Ông cải tổ “Việt Nam quang phục hội”, thành lập “Việt Nam quốc dân Ðảng”; Phan Bội Châu bị bắt lại vào năm 1925; Chính quyền thực dân đưa ông từ nước ngoài về Cảng Hải Phòng. Người thân tín bố trí ông lưu trú ở Đền Tiên Nga trên phố Lê Lợi, TP Hải Phòng một thời gian. Đây là những ngày Phan Bội Châu sống ở đất Cảng Hải Phòng.
Sau đó chính quyền thực dân bắt ông phải về sống ở Huế. Từ năm 1926, Phan Bội Châu sống trong cảnh “cá chậu chim lồng”. Nhiều tác phẩm được ra đời vào những năm cuối đời của Phan Bội Châu. Phan Bội Châu mất ngày 20/10/1940. Về sự nghiệp thơ văn: Trước khi ra nước ngoài, Phan Bội Châu có các tác phẩm tiêu biểu: Hịch Bình Tây thu Bắc, Lưu Cầu Huyết Lệ Tân Thư, Song Tuất lục. Thời gian hoạt động ở nước ngoài Phan Bội Châu có các tác phẩm tiêu biểu: Hải ngoại huyết thư, Việt Nam vong quốc sử, Tân Việt Nam, Khuyến quốc dân tu trợ du học văn. Thời kỳ ông bị giam lỏng ở Huế, tác phẩm “Phan Bội Châu niên biểu” được xem là có giá trị nhất. Bên cạnh đó phải kể đến: Nam Nữ quốc dân tu tri, Thuốc chữa dân nghèo, Cao đẳng quốc dân, Lời hỏi thanh niên, Luân lý vấn đáp và hơn 800 bài thơ Nôm các loại, mấy chục bài phú, văn tế, tạp văn.
Những dấu tích của nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu ở đất Cảng Hải Phòng hiện có: 1/Bến Cảng nơi chính quyền thực dân đưa cụ Phan Bội Châu từ nước ngoài về Hải Phòng; 2/Dấu tích cụ Phan Bội Châu trong Đền Tiên Nga trên phố Lê Lợi, nơi cụ ở những ngày trước khi chính quyền thực dân đưa cụ về Huế; 3/Hải Phòng có một phường và đây là phường duy nhất trên toàn quốc mang tên cụ Phan Bội Châu; 4/Ngôi trường PTCS số 92 phố Phan Bội Châu, TP Hải Phòng được mang tên nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu; 5/Câu đối cụ Phan Bội Châu viết tặng Nhà tư sản yêu nước Nguyễn Sơn Hà tại biệt thự Sơn Hà trên đường Lạch Tray; 6/Câu đối cụ Phan Bội Châu viết tặng chí sĩ Nguyễn Hữu Tuệ lưu giữ tại bảo tàng Hải Phòng.
MT
