Cung thờ trong Từ đường họ Vũ ở Trà Phương (Kiến Thụy) thờ Thái Hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn.
Sách Lê Triều Thông sử chép; Vũ Hộ có tên tự là Trung Phụ, người làng Cung Hiệp, huyện Nghi Dương. Sách Việt sử Thông giám Cương mục sửa lại, ông người làng Thù Du, huyện Nghi Dương nay là xã Minh Tân, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng. Từ thời trẻ ông là người có sức khoẻ và giỏi võ nghệ.
Vũ Hộ với Mạc Đăng Dung – người khai sáng vương triều Mạc có quan hệ thân thiết vì là đồng hương, đồng triều. Hai người lại có quan hệ thông gia. Con trai Vũ Hộ là Vũ Bang Huấn lấy Ngọc Di (tức công chúa Tú Hoa) – em gái út của Mạc Đăng Dung. Còn em gái Vũ Hộ (Vũ Thị Ngọc Toàn) là Hoàng Hậu của Mạc Đăng Dung, sau làm Thái Hậu, Thái Hoàng Thái Hậu.
Năm 1507 đời Lê Uy Mục, ông được làm túc vệ, sau đó thăng lên hiệu uý.
Nhà Lê suy yếu vì khởi nghĩa nông dân và tranh chấp nội bộ. Năm 1516, Vũ Xuyên bá Mạc Đăng Dung trấn thủ ở Sơn Nam, Vũ Hộ mang quân đi theo, được Đăng Dung dùng làm thuộc tướng. Dưới triều Lê Chiêu Tông, nhờ dũng cảm nhiều lần lập công, Vũ Hộ được thăng làm đô đốc đồng tri, rồi Đô đốc chỉ huy sứ vệ quân Thiên võ. Ít lâu sau ông chuyển về làm đô đốc thự vệ sự, được ban mỹ hiệu Đồng Đức công thần.
Thời Lê Chiêu Tông, Mạc Đăng Dung nhờ công dẹp khởi nghĩa Trần Cảo và hoàng thân Lê Do, được nắm quyền lớn trong triều. Năm 1520, có Vũ Nghiêm Uy nổi dậy ở Đại Đồng, Vũ Hộ được lệnh Lê Chiêu Tông đi đánh. Vũ Hộ đánh dẹp khiến Nghiêm Uy phải bỏ trốn vào núi.
Chiêu Tông thấy vùng Sơn Tây có nhiều biến loạn nên sai Vũ Hộ ra trấn thủ, phong tước Quỳnh Khê bá. Sang năm 1521, ông được phong tăng bậc làm Quỳnh Khê hầu.
Tháng 7 năm 1522, Lê Chiêu Tông không chịu sự quản thúc của Mạc Đăng Dung nên trốn ra Mộng Sơn kêu gọi cần vương. Các tướng như Hà Phi Chuẩn, Đàm Thận Huy, Lê Đình Tú đều theo mật chiếu đến giúp, khiến cho Mạc Đăng Dung bị yếu thế. Tuy nhiên, Vũ Hộ vì có tình thông gia với nhà họ Mạc nên ngả theo Đăng Dung. Ông mang toàn bộ 3000 binh sĩ dưới quyền đến tập hợp với họ Mạc.
Mạc Đăng Dung lập em Chiêu Tông là hoàng đệ Xuân lên ngôi, tức là Lê Cung Hoàng. Vũ Hộ đi chiêu mộ thêm binh sĩ, mang quân đón đánh quân cần vương của Chiêu Tông ở bến sông Nhị Hà (sông Hồng). Quân cần vương ra chống cự bị Vũ Hộ đánh bại.
Tháng 10 năm 1522, Trịnh Tuy ép xa giá vua Chiêu Tông vào Thanh Hoá. Vũ Hộ theo Mạc Đăng Dung đánh dẹp lực lượng cần vương còn lại ở Bắc bộ. Sau đó Đăng Dung đánh bại Trịnh Tuy, bắt được Lê Chiêu Tông mang về giam lỏng ở kinh thành.
Năm 1525, Vũ Hộ được thăng chức tả đô đốc đạo Tây quân, sau đó đổi làm thượng thư Bộ Binh chưởng bộ sự (tương đương Bộ trưởng Quốc phòng), gia phong hàm Đồng Đức tán trị công thần Thiếu bảo, tước Từ quận công.
Sau khi dẹp hết các lực lượng chống đối và giết Lê Chiêu Tông (1526), năm 1527, Mạc Đăng Dung phế Lê Cung Hoàng, được quan lại tâm phúc lập làm vua, tức là Mạc Thái Tổ.
Vũ Hộ vì có công đầu đi theo vua Mạc trong lúc khó khăn nên được đổi sang họ Mạc và tên là Bang Hộ, thăng lên chức Thái bảo, Tĩnh quốc công; những phẩm hàm trước vẫn như cũ. Con trai ông là Vũ Huấn (chồng công chúa Tú Hoa) cũng được đổi tên thành Mạc Bang Huấn.
Đầu năm 1528, ông lại được gia phong làm Thiếu bảo phụng triều thỉnh.
Năm 1531, do Trịnh Duy Liêu sang tâu vua nhà Minh việc nhà Mạc cướp ngôi nhà Lê, nhà Minh đe doạ sang đánh Đại Việt. Phía nam, các lực lượng ủng hộ nhà Lê bắt đầu nổi dậy. Nhà Mạc phải đối phó với nguy cơ từ hai phía.
Nhà Mạc thấy nguy cơ xâm lược của nhà Minh liền vời các cựu thần, lão tướng bàn kế sách chống cự. Lúc này Vũ Hộ đang nghỉ dưỡng bệnh ở Dương Kinh (Kiến Thụy) được triệu về Thăng Long giao chức Tả đô đốc Tây quân Chưởng phủ sự lo việc phòng giữ đất nước mặt bắc. Ngoài ra, ông vẫn kiêm các chức vụ cũ, bao gồm cả tới triều đình bàn bạc chính sự và xét xử các vụ án.
Tháng 9 năm 1531, Mạc Bang Hộ bị bệnh và mất, thọ 54 tuổi. Lúc đó Mạc Thái Tông đang đi đánh lực lượng phù Lê ở Thanh Hoá, hoàng thái tử Mạc Phúc Hải làm giám quốc, thấy ông có nhiều công lao, ban cho 500 quan tiền tuất. Sau Thái Tông Mạc Đăng Doanh cấp thêm 1000 quan tiền nữa. Tháng 11 năm 1531, Thái thượng Hoàng Mạc Đăng Dung tặng cho ông tên thụy là Đảng Lượng.
Có thể nói Vũ Hộ là một tướng tài, có nhiều công lao với nhà Mạc, một trong những công thần khai quốc hàng đầu của nhà Mạc.
Sử gia nhà Lê Trung hưng là Lê Quý Đôn đánh giá cao vai trò của Vũ Hộ trong việc giúp Mạc Đăng Dung giành ngôi nhà Lê. Trong sách Đại Việt thông sử, Lê Quý Đôn viết:
“Trong khoảng những năm Quang Thiệu (Niên hiệu của Lê Chiêu Tông: 1516-1526), Thống Nguyên (Niên hiệu của Lê Cung Hoàng (1522-1527), Vũ Hộ trấn giữ một trấn quan trọng, nắm giữ quân đội mạnh, chống lại chiếu mệnh của thiên tử, cùng với Mạc Đăng Dung liên quân chống đối triều đình. Cho nên việc giặc Mạc cướp ngôi thực là do Vũ Hộ gây ra”.
Khi nhà Mạc đổ, nhà Lê – Trịnh đàn áp, trả thù dữ dội dòng họ Vũ Hộ. Nhiều người bị giết hại, nhiều người phải thay tên, đổi họ trốn đi nơi khác ẩn náu.
Lê Thế Loan, nguyên cán bộ Bảo tàng HP biên soạn theo:
– Sách Lê Triều Thông sử
– Việt sử Thông giám Cương mục.
– Bách khoa toàn thư mở Vi.Wikipedia.
